Σαϊντ, Καβάφης, Κάιρο, Αλεξάνδρεια

Το 1990 ο Edward Said έγραψε το δοκίμιο “Κάιρο και Αλεξάνδρια” έπειτα από ένα ταξίδι του στην Αίγυπτο. Από το δοκίμιο αυτό μεταφράζω το παρακάτω απόσπασμα, στη μνήμη του Edward Said που πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου 2003, σε ηλικία 67 ετών.

Ένα από τα λιγοστά αξιοθέατα της προκοπής που έχουν απομείνει στην Αλεξάνδρια είναι το μικρό μνημείο του Καβάφη, του μεγάλου Έλληνα ποιητή και Αλεξανδρινού κατοίκου, που βρίσκεται λίγο-πολύ κρυμμένο στον 2ο όροφο του Ελληνικού Προξενείου.

Η υπάλληλος του Προξενείου, μια Ελληνίδα που προτιμούσε να ασχοληθεί με κάτι καλύτερο από το συζητάει με έναν τυχαίο περαστικό σαν κι εμένα, μου είπε πως είναι αδιανόητο να απαιτώ κάτι τέτοιο δίχως προηγούμενη συννενόηση. Όταν την ρώτησα γιατί όχι, φάνηκε λίγο επιφυλακτική και αμέσως με κάποια ζεστασιά τελικά μου πρότεινε να ξαναπεράσω σε μια ώρα.
Δεν έφυγα γιατί φοβήθηκα πως μπορεί να κλείσει το προξενείο. Κάθησα στις σκάλες με την μετάφραση του Καβάφη από τους Keely και Sherrard. Μετά από μια ώρα οδηγήθηκα σε ένα ευρύχωρο δωμάτιο που στεγάζει το μνημείο Καβάφη, απεριποίητο και παραμελημένο. Στα ράφια υπήρχαν περίπου τριακόσια βιβλία καλοδετημένα στα Γαλλικά, Αγγλικά και Λατινικά, τα περισσότερα με ιδιόχειρες σημειώσεις του ποιητή. Στο κέντρο του δωματίου ήταν τοποθετημένες γυάλινες προθήκες με χειρόγραφα, αλληλογραφία του Καβάφη με άλλους συγγραφείς (μεταξύ των οποίων και η Marguerite Yourcenar), πρώτες εκδόσεις, και φωτογραφίες.
Ο νεαρός και έξυπνος Αιγύπτιος επιμελητής του μνημείου μου είπε πως μερικά από τα τραπέζια και καρέκλες ήταν από την πανσιόν Αμίρ, το τελευταίο σπίτι του Καβάφη στην Αλεξάνδρια.

Η μελαγχολία του μνημείου, κρυμμένη σε μια πόλη που δεν έχει άλλες μνήμες των μεγάλων ποιητών του αιώνα μας, αντιστοιχεί τέλεια με αυτό που είχα ανακαλύψει: πως τα λιγοστά κομμάτια του Αλεξανδρινού αποικιακού παρελθόντος που δεν έχουν εξαφανιστεί εντελώς έχουν παραδοθεί στην αποσύνθεση.

Share