Επανήλθε στην επικαιρότητα το θέμα της στρατιωτικής θητείας. Αφορμή στάθηκε, πάλι, το “σκάνδαλο” με τις απαλλαγές στράτευσης επωνύμων. Υπάρχουν ενδείξεις πως πολλές από τις απαλλαγές δοθηκαν για εικονικούς λόγους και πως οι δικαιούχοι θα έπρεπε να είχαν υπηρετήσει κανονικά. Η συζήτηση εκτρέπεται στο αν θα πρέπει να δημοσιευθούν τα ονόματα των φυγόστρατων. Κανείς δεν συζητά για το νόημα και το όφελος της υποχρεωτικής θητείας σήμερα.
Η υποχρεωτική στράτευση δημιουργεί στο κράτος (και κατ’ επέκταση στους πολίτες) μια σειρά από προβλήματα. Αν τα οφέλη από την υποχρεωτική στράτευση ήταν σημαντικά, θα δικαιολογούσαν τα προβλήματα που δημιουργεί το σύστημα.
Αυτά τα προβλήματα έχουν να κάνουν με την ύπαρξη και συντήρηση μιας εξαιρετικά ακριβής υποδομής. Αφού η θητεία είναι υποχρεωτική, θα πρέπει να τηρούνται έγγραφα και στοιχεία για κάθε υπόχρεο στράτευσης. Θα πρέπει να υπάρχει επαρκής χώρος διαβίωσης και άσκησης των στρατευσίμων. Θα πρέπει να καλύπτονται οι ανάγκες των στρατευσίμων σε ρουχισμό, διατροφή, ψυχαγωγία, εκπαίδευση, μετακινήσεις, νοσηλεία, κ. ά. Θα πρέπει να υπάρχει ικανός αριθμός βαθμοφόρων και αξιωματικών, οχημάτων, στρατοπέδων, κ.ά. Θα πρέπει να υπάρχει μηχανισμός εντοπισμού και δίωξης των φυγόστρατων. Καθώς και μηχανισμός απαλλαγών και αναβολών για τους νομίμως δικαιούμενους.
Τι κερδίζει η Ελλάδα από την κατάσταση αυτή; Έχουμε αξιόμαχο στράτευμα; Η απάντηση είναι ναί. Το πρόβλημα είναι πως την απάντηση αυτή την δίνουν οι πολιτικοί. Είτε επειδή δεν τολμούν να τα βάλουν με το στρατιωτικό κατεστημένο (μάλλον απίθανο) είτε επειδή εκ πεποιθήσεως έχουν την ανάγκη να παραμυθιάζουν τους Έλληνες πολίτες (μάλλον το πιθανότερο).
Εξάλλου, αν η υποχρεωτική στράτευση οδηγούσε σε αξιόμαχα στρατεύματα δεν θα βλέπαμε ακόμη και στην Ελλάδα μια στροφή προς την υλοποίηση επαγγελματικού στρατού.
Τον Οκτώβριο του 2004 πέντε Έλληνες στρατιώτες σκοτωθήκαν από ηλεκτροπληξία μέσα σε στρατόπεδο ενώ έστηναν έναν ιστό για τη σημαία. Φαντάροι δηλαδή εκτελούσαν εργολαβία κατα παράβαση όχι μόνο της κοινής λογικής αλλά και βασικών κανόνων ασφάλειας εργασίας.
Αναφέρω το τραγικό περιστατικό παραπάνω ως χαρακτηριστικό του ρόλου που παίζουν οι στρατεύσιμοι σήμερα: αγγαρεία. Από πότε η αγγαρεία είναι συνώνυμο του αξιόμαχου;
Ένας επαγγελματικός και εθελοντικός στρατός θα λειτουργούσε αποδοτικότερα. Θα εξαφανιζόταν το φαινόμενο της φυγοστρατίας και της ανυποταξίας. Ίσως να μειωνόταν και η ευνοιοκρατία — αν και είναι δύσκολο για τους πολιτικούς να εγκαταλείψουν τέτοια πελατεία. Το στράτευμα θα γινόταν πιο ευέλικτο, δυναμικό, αποτελεσματικό. Θα γινόταν δηλαδή αξιόμαχο.
Ταυτόχρονα θα εξορθολογιζόντουσαν οι δαπάνες για τις ένοπλες δυνάμεις. Θα απλοποιούνταν η υποδομή στήριξης ενός στρατολογικού συστήματος και θα γινόταν διαφανέστερη ενώ σήμερα είναι σάπια και διεφθαρμένη.
Φυσικά αυτά δεν μπορούν να γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη. Πιστεύω όμως πως είναι καιρός να ξεκινήσει ένας ψύχραιμος και αντικειμενικός διάλογος.
Για να μη μένουν απορίες: δεν έχω υπηρετήσει. Από το 1985 ως το 1997 ήμουν νομίμως εκτός στρατεύματος με αναβολή σπουδών και μεταπτυχιακών (είμαι κάτοχος μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου). Από το 1998 ως το 2001 ήμουν νομίμως εκτός στρατεύματος με αναβολή ως διακεκριμένου επιστήμονα. Από το 2002 ως το 2005 ήμουν ανυπότακτος. Από το 2006 έχω αναβολή επ’ αορίστω ως μόνιμος κάτοικος εξωτερικού (ιδιότητα που έχω αποκτήσει από το 1998).
