An Gorta Mór

Λίγο μετά τον Δεκαπενταύγουστο σε μια pub στο Roundwood της Ιρλανδίας συνειδητοποίησα την ερώτηση για τα καλά. Πώς είναι δυνατόν να έχει υποφέρει η Ιρλανδία μια τέτοια καταστροφή όπως ο λιμός του 19ου αιώνα; Δεν είναι ένα νησί που το περιβάλλει θάλασσα γεμάτη ψάρια; Δεν υπήρχαν ποτάμια γεμάτα σολωμό και πέστροφα; Δεν φύτρωναν μύδια, στρύδια και όστρακα κοντά στις ακτές;

Φτάσαμε στο Roundwood οδηγώντας από την Connaught, τη δυτική επαρχία της Ιρλανδίας που αποδεκατίστηκε από τον λιμό. Οδηγώντας στην δυτική επαρχία αισθανόμουν την αντίθεση ανάμεσα στην υπεραφθονία των θαλασσινών, τον 19ο αιώνα, και το μαρτύριο του Ιρλανδικού λαού που μάταια έψαχνε για πατάτες που δεν είχαν σαπίσει από τον μύκητα που προκάλεσε την καταστροφή των καλλιεργειών. Σήμερα στα παραθαλάσσια χωριά της περιοχής βρίσκει κανείς ταβέρνες που προσφέρουν φρεσκότατα θαλασσινά τα οποία φέρνουν καθημερινά οι ντόπιοι ψαράδες.

Πώς και γιατί λοιπόν ο Ιρλανδοί αγνόησαν το 1845 όλη τη διατροφή που θα μπορούσαν εύκολα να βρούν στη θάλασσα και στους ποταμούς;

Ο λιμός δεν είναι απαραίτητα το αποτέλεσμα της έλλειψης τροφίμων. Λιμοί εμφανίζονται και στις μέρες μας παρόλο που έχουμε μια υποδομή που επιτρέπει εστιατόρια στις βουνοκορφές των Βραχωδών Ορέων να σερβίρουν αστακό λίγες ώρες μετά το ψάρεμά του στον Ατλαντικό.

Αντιλαμβάνομαι πως ο λιμός είναι η αστοχία και αποτυχία υποδομής και πολιτικής. Ο λιμός είναι, επίσης, ζήτημα πολιτιστικών παρεξηγήσεων. Οι καθολικοί Ιρλανδοί τρώγαν ψάρι την Παρασκευή. Ήταν η τροφή της μετάνοιας, μια σωματική τιμωρία ως έναν βαθμό, καθώς καθάριζαν το σώμα και την ψυχή τους προετοιμαζόμενοι να κοινωνήσουν την Κυριακή.

Στην Χριστιανική παράδοση όμως το ψάρι ευλογήθηκε από τον Ιησού. Γιατί λοιπόν οι Ιρλανδοί (καθολικοί στην συντριπτική πλειοψηφία τους) απεχθάνθηκαν τα θαλασσινά τόσο που περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν από πείνα κι άλλα 2 εκατομμύρια πήραν τα καράβια της ξενιτιάς — πολλοί πεθαίνοντας στ’ αμπάρια; Τι προκάλεσε τέτοια απέχθεια; Ήταν το εκκλησιαστικό δόγμα για το γεύμα της Παρασκευής; Μόνο οι φορείς μιας θρησκεία θα μπορούσαν να ενορχηστρώσουν μια πολιτιστική διαστροφή τέτοιων διαστάσεων.

Οι απάνθρωποι νόμοι και η καταπιεστική τακτική των Βρετανών κατακτητών χειροτέρεψαν τα πράγματα και οδήγησαν σε μια κατάσταση δίχως ελπίδα και μέλλον. Ο λιμός του 1845 δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που χτύπησε την Ιρλανδία. Ήταν όμως ο χειρότερος. Ήταν το έναυσμα για την Ιρλανδική Διασπορά που αποψίλωσε το νησί από τους κατοίκους τους και άλλαξε για πάντα τον ψυχισμό των Ιρλανδών.

Οδηγώντας στη Connaught μπορεί κανείς να φανταστεί τους πεινασμένους Ιρλανδούς του 19ου αιώνα να ψάχνουν μάταια για πατάτες που δεν χτυπήθηκαν από την καταστροφή. Λίγα μέτρα παραπέρα πέστροφες πηδούσαν χαρωπά στα ρυάκια, οι σολωμοί αψηφούσαν τη βαρύτητα και την ροή των ποταμών, και η ακτή ήταν γεμάτη στρύδια, μύδια και λογής-λογής ψάρια.

Τραγικός δεν ήταν μόνο ο λιμός. Τραγικότερη ήταν η ανικανότητα της Εκκλησίας και των Βρετανών κατακτητών να δείξουν στον απελπισμένο πληθυσμό πως θα μπορούσε να τραφεί με θαλασσινά. Είναι ειρωνικό πως το θεμέλιο σύμβολο της χριστιανικής πίστης είναι ο ιχθύς. Όπως είναι ειρωνικό πως στα μέσα του 19ου αιώνα αναδείχτηκε η τηγανιά ψαριού και πατάτας το εθνικό φαγητό των Βρετανών.

Παράλληλη δημοσίευση με το άλλο μου ιστολόγιο. Στα ιρλανδικά an gorta mór θα πεί “η μεγάλη πείνα”.

Share

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *