Σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή, ο Πάσχος Μανδραβέλης απορεί επειδή “η αντίδραση των πανεπιστημιακών μοιάζει παράδοξη”, στο θέμα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων. Είναι παράδοξη αλλά υπάρχει εξήγηση αρκεί να ανατρέξει κανείς στη θεωρία της ψυχοανάλυσης και να διαπιστώσει πως η αντίδραση των πανεπιστημιακών δεν είναι παρά ο αμυντικός μηχανισμός τον οποίο η Άννα Φρόιντ και ο πατέρας της χαρακτήρισαν ως reaction formation (σχηματισμό αντίδρασης).

Ταξινομώντας τους αμυντικούς μηχανισμούς μας στο βιβλίο της Το Εγώ και οι Μηχανισμοί Άμυνας (εκδόσεις Καστανιώτη, 1978), η Άννα Φρόιντ περιγράφει τον σχηματισμό αντίδρασης (reaction formation) ως τον μηχανισμό που επιτρέπει στο άτομο να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο που αντιλαμβάνεται σε κάποια θέση την οποία υποσυνείδητα ίσως και να επιθυμεί, υιοθετώντας την ακριβώς αντίθετη θέση. Τα άτομα που ενεργοποιούν τον σχηματισμό αντίδρασης ως αμυντικό μηχανισμό, αναπτύσουν υπέρμετρο ζήλο εναντίον μιας κατάστασης την οποία κατα βάθος επιθυμούν.

Είναι οι ψυχολογικές αναστολές των πανεπιστημιακών που τους οδηγούν στην παράδοξη αντίδραση την οποία περιγράφει ο Πάσχος Μανδραβέλης; Ως έναν βαθμό ναι, απαντά η ψυχανάλυση.

Η κίνηση των πανεπιστημιακών να κλείσουν τα πανεπιστήμια ως διαμαρτυρία απέναντι στην επικείμενη ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, είναι υπερβολική αντίδραση. Το κλείσιμο των πανεπιστημίων ως μοχλός διεκδίκησης καλύτερων συνθηκών εργασίας, καλύτερων αμοιβών, κτλ, είναι μια κατανοητή αντίδραση. Αλλά το κλείσιμο ενάντια στην επικείμενη αναθεώρηση του άρθρου 16 υποστηρίζει το ψυχαναλυτικό συμπέρασμα του σχηματισμού αντίδρασης.

Η θέση μου όσον αφορά την επικείμενη αναθεώρηση του άρθρου 16 είναι σαφής εδώ και χρόνια: θα γίνει αργά ή γρήγορα και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα έρθουν στην Ελλάδα. Αυτό είναι δεδομένο και μόνο η εθελοτυφλία του φανατικού δεν επιτρέπει σε κάποιον να δει την συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ταυτοχρόνως όμως πιστεύω πως οφείλουμε, ως χώρα, να κοιτάξουμε πολύ σοβαρά δύο πράγματα. Πρώτο: την υιοθέτηση ενός θεσμικού πλαισίου που να εγγυάται την ποιοτική λειτουργία κάθε ΑΕΙ, δημοσίου και ιδιωτικού, στον τόπο. Δεύτερο: την χάραξη μιας αξιοπρεπούς πολιτικής για την αναβάθμιση της δημόσιας ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα.

Η θέση της ΠΟΣΔΕΠ όμως, όσο παράδοξη κι αν φαίνεται, δικαιολογείται τουλάχιστον μέσα στο ψυχαναλυτικό πλαίσιο. Θα έλεγα μάλιστα πως οι αντιδρούντες πανεπιστημιακοί υποσυνείδητα επιθυμούν την αναθεώρηση του άρθρου 16 και την επακόλουθυ ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αν αυτά στηθούν σωστά (κι αυτό είναι ένα μεγάλο “αν”, δεδομένης της συλλογικής εθνικής τσαπατσουλιάς μας), θα προσφέρουν στην Ελληνική πανεπιστημιακή κοινότητα όσα ακριβώς διεκδικούν οι αγωνιζόμενοι πανεπιστημιακοί σήμερα.

Ενάντια στον σχηματισμό αντίδρασης της ΠΟΣΔΕΠ οφείλουμε να αντιπαραθέσουμε μια ισχυρή πρωτοβουλία και κίνηση για την χάραξη ενός θεσμικού πλαισίου ποιοτικής λειτουργίας των ΑΕΙ στην Ελλάδα και να συμβάλλουμε, μέσα από γόνιμο και ανοιχτό διάλογο, στη χάραξη μιας εθνικής πολιτικής για την ανώτατη παιδεία. Πόσο ακόμη θα περιμένουμε;