Κοινωνικά γάγγλια

Πυκνότητα δραστηριότητας κοινωνικών δικτύων στις ΗΠΑ. Απεικόνιση του Eric Fischer.

Βλέποντας τις ωραίες απεικονίσεις δραστηριότητας κοινωνικών δικτύων που δημοσίευσε η Mail τον περασμένο μήνα, θυμήθηκα τα λόγια του Marc Reisner στην εισαγωγή του βιβλίου του Cadillac Desert. Έχουν περάσει 15 χρόνια από τότε που διάβασα το εξαιρετικό βιβλίο αλλά δεν έχω ξεχάσει πώς ο Reisner περιέγραψε το αστικό τοπίο όπως το παρατηρούσε κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού:

We were crossing a high, thin cordillera of mountains, their tops already covered with snow. The Wasatch Range. As suddenly as the mountains appeared, they fell away, and a vast gridiron of lights appeared out of nowhere. It was clustered thickly under the aircraft and trailed off toward the south, erupting in ganglionic clots that winked and shimmered in the night.
Marc Reisner, Cadillac Desert, Viking 1986.

Η περιγραφή των φωταγωγημένων πόλεων όπως φαίνονται τη νύχτα από το αεροπλάνο μου έμεινε αξέχαστη. Πετώντας συχνά βράδια πάνω από τις ΗΠΑ παρατηρούσα κι εγώ τις φωταγωγημένες πόλεις και στο μυαλό μου ερχόντουσαν εικόνες από νευρώνες και δενδρίτες. Το ενδιαφέρον μου τότε για νευρωνικά δίκτυα με έκανε να αναρρωτιέμαι αν ο αστικός ιστός όπως φαίνεται από το αεροπλανό δεν είναι παρά ένα μεγάλο νευρωνικό σύστημα. Οι μακροσκοπικές ομοιότητες ήταν πολλές και στο μυαλό μου παρέπεμπαν στην εξαιρετική μελέτη Neural networks and physical systems with emergent collective computational abilities του J. J. Hopfield.

Με δενδρίτες κυρίως τους οδικούς άξονες μεταξύ αστικών κέντρων, το επίγειο νευρωνικό δίκτυο ήταν περιορισμένο από την γεωγραφία. Οι νευρώνες της Αμερικής δεν είχαν καλή σύνδεση με τους νευρώνες της Ευρώπης (πέρα από τις αεροπορικές συνδέσεις που έπαιζαν τον ρόλο ασθενών δενδριτών). Οι αναδυόμενες συλλογικές συμπεριφορές του Hopfield σταματούσαν στα παράλια των ηπείρων αδύναμες να καταδυθούν και να διασχίσουν τον ωκεανό.

Το επίγειο νευρωνικό σύστημα εξελίσσεται. Οι ασθενικοί (αεροπορικοί) δενδρίτες μεταξύ ηπείρων βελτιώθηκαν χάρη στα καλώδια οπτικών ινών. Η κίνηση πληροφορίων στα καλώδια αυτά επιταχύνθηκε αρχικά με τη διάδοση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αργότερα με την ωρίμανση του παγκόσμιου ιστού (WWW) και πρόσφατα με την επέκταση των κοινωνικών δικτύων. Οι ενδοηπειρωτικοί δενδρίτες βελτιώθηκαν καθώς αυξήθηκε το εύρος ζώνης τους. Σε τοπική κλίματα η εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας και ειδικά της υπηρεσίας σύντομων μηνυμάτων (SMS) δημιούργησε ένα επάλληλο νευρωνικό δίκτυο.

Οι ΗΠΑ τη νύχτα. Δορυφορική φωτογραφία από το 1997.

Η βασική τοπολογια του επίγειου νευρωνικού συστήματος παραμένει αμετάβλητη. Η πυκνότητα δραστηριότητας των κοινωνικών δικτύων όπως την απεικονίζει ο Eric Fischer αντανακλά την πληθυσμιακή πυκνότητα όπως φαίνεται τη νύχτα από δορυφόρο. Η δραστηριότητα εκπορεύεται και συγκεντρώνεται, με οδικά, οπτικά και ασύρματα συστήματα, από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτά τα κέντρα εμφανίζονται ως μεγάλα κομβικά σημεία σε άλλες απεικονίσεις, όπως για παράδειγμα η αεροπορική κίνηση.

Κι ενώ η τοπολογία δεν αλλάζει, η δυναμική του συστήματος έχει αλλάξει δραστικά. Τον 19ο αιώνα, Αμερική και Ευρώπη είχαν ένα εύρος ζώνης που δεν ξεπερνούσε τα 0.003 bytes per second (πχ μια μονοσέλιδη επιστολή με περιεχόμενο περίπου 4 KBytes έκανε ως και 15 μέρες να πάει από τη Βοστώνη στο Λονδίνο). Στις αρχές του 20ου αιώνα, με την πόντιση τηλεφωνικών καλωδίων, το ίδιο περιεχόμενο μεταδιδόταν με ταχύτητα 13 b/s, με ανάγνωση ή μορσική μετάδοση διαρκείας 5 λεπτών. Σήμερα η ταχύτητα ξεπερνά το 1.000.000 b/s.

Η αναδυόμενη συλλογική συμπεριφορά λειτουργεί πλέον με πολλαπλούς παλμούς ανα δευτερόλεπτο, μετατρέποντας την σφαιρική γεωγραφία της Γης σε ένα ψηφιακό υπερ-τετράεδρο. Ο «επίπεδος κόσμος» του Thomas Friedman είναι ένα σύμπλεγμα δισεκατομμυρίων κόμβων ίσων χρονικών αποστάσεων μεταξύ τους.

Σ’ αυτόν τον εξισωτικό χώρο η πυκνότητα της δραστηριότητας, όπως την απεικονίζει ο Fischer σε συνδυασμό με την ταχύτερη μετάδοση του περιεχομένου, αναδεικνύει μια νεα συλλογική συμπεριφορά η οποία θα παίξει σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη του επίγειου νευρωνικού συστήματος. Πρόκειται για τη συλλογική αυθεντία (collective authority), δηλαδή για την ιδιότητα συγκεκριμένων κόμβων (φυσικών προσώπων ή συγκεκριμένων ομάδων) να παρέχουν περιεχόμενο υψηλής αξιοπιστίας. Πέρα από την αξιοπιστία τους αυτοί οι κόμβοι (πχ wikipedia) έχουν την ικανότητα να αξιολογούν την αξιοπίστια άλλων κόμβων.

Για να απεικονιστεί αυτή η διαβαθμισμένη συλλογική αυθεντία, θα πρέπει πρώτα να την ορίσουμε με ακρίβεια. Προς το παρον δεν είμαι βεβαιος αν υπάρχει κάποιος καλός ορισμός. Ο αλγόριθμος PageRank περιγράφει ένα ακριβές σύστημα αξιολόγησης ιστοσελίδων με βάση τους συνδέσμους μεταξύ τους. Χρειαζόμαστε όμως μια πιο εξειδικευμένη μετρική η οποία να λαμβάνει υπόψη της την αξιολόγηση του περιεχομένου ενός κόμβου με βάση την ποιότητα των αναφορών σ’ αυτό καθώς και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτών που σχολιάζουν το συγκεκριμένο περιεχόμενο. Χρειαζόμαστε επίσης ένα σύστημα αξιολόγησης και περιγραφής εικόνων και γενικά μη-λεκτικών σημάτων. Δύσκολα φαντάζομαι ένα τέτοιο σύστημα που θα είναι αυστηρά αλγοριθμικό· πιστεύω πως απαραίτητο συστατικό ενός τέτοιου συστήματος θα είναι το crowdsourcing το οποίο επίσης επιδεικνύει αναδυόμενες συλλογικές συμπεριφορές.

Με λίγα δισεκατομμύρια κόμβους το επίγειο νευρωνικό σύστημα πλησιάζει, σε τάξη μεγέθους, τον αριθμό νευρώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αλλά παραμένει 4-6 τάξεις μεγέθους μικρότερο σε διασυνδεσιμότητα μεταξύ κόμβων. Πιστεύω πως αυξάνοντας τη διασυνδεσιμότητα μεταξύ κόμβων θα επιταχύνουμε την ανάδυση πιο σύνθετων συλλογικών συμπεριφορών στο επίγειο νευρωνικό σύστημα. Μια τέτοια αύξηση προϋποθέτει τον ορισμό, μέτρηση, και απεικόνιση της συλλογικής αυθεντίας, κάτι που ελπίζω να γίνει σταδιακά χάρη στο crowsourcing.

Share

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *