Σε πρόσφατο άρθρο στην ΗΧΩ Δράμας με τίτλο “ο ρόλος του νομού Δράμας στη σύγχρονη πραγματικότητα” o βουλευτής Μαργαρίτης Τζίμας προτείνει ένα αξιόλογο, αν και γενικό κάπως, πλαίσιο για την ανάπτυξη του νομού μας.
Μου προξένησε όμως απορία η πρόταση του κ. Τζίμα για “οργανωμένο πανεπιστήμιο με σχολές και τμήματα που θα προσελκύουν το ενδιαφέρον φοιτητών των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης”. Η ιδέα είναι ελκυστική. Και ποιός δεν θα ήθελε ένα πανεπιστήμιο στη Δράμα; Τα βραχυπρόθεσμα οφέλη για τον τόπο, ειδικά την πόλη της Δράμας, είναι επιθυμητά: τόνωση της οικονομίας, οικοδομική δραστηριότητα, φοιτητές, εισοδήματα από νοίκια, κίνηση στην αγορά, κτλ.
Μπροστά στη γοητεία της ιδέας όμως οφείλουμε να αντιτάξουμε το εθνικό συμφέρον και να αντικρύσουμε την πραγματικότητα. Τα Ελληνικά πανεπιστήμια έχουν περιέλθει σε τραγική κατάσταση. Ένα ακόμη πανεπιστήμιο το οποίο θα υπολειτουργεί και θα φυτοζωεί, θα χειροτερέψει την κατάσταση ακόμη περισσότερο. Το εθνικό συμφέρον μάλλον επιβάλει το κλείσιμο κάποιων πανεπιστημίων και όχι την ίδρυση νέων.
Οφείλουμε να δούμε τα πράγματα με αίσθημα ευθύνης. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) δημοσιεύει κάθε εξάμηνο τους Κύριους Δείκτες Έρευνας και Τεχνολογίας όπου αναλύει τις δαπάνες και επενδύσεις κάθε χώρας-μέλους στην παιδεία, την έρευνα, την τεχνολογία και την ανάπτυξη. Ανατρέχοντας στην τελευταία έκδοση των Δεικτών παρατηρεί κανείς μια απελπιστική εικόνα όσον αφορά την ανώτατη παιδεία και πανεπιστημιακή έρευνα στην Ελλλάδα.
Η χρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα, ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, μας κατατάσει μεταξύ των τελευταίων πέντε χωρών πίσω από την Τουρκία αλλά μπροστά από τη Σλοβακία, την Πολωνία και το Μεξικό. Οι πρώτες πέντε χώρες στην ίδια κατάταξη είναι η Σουηδία, Φιλανδία, Ιαπωνία, Ισλανδία και Ν. Κορέα.
Στις περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ το ποσοστό χρηματοδότησης της έρευνας στην ανώτατη παιδεία αυξήθηκε την περίοδο 1999-2003. Στην Ελλάδα μειώθηκε! Ακόμη και εντός της ΕΕ των 25, οι επιδόσεις της Ελλάδας υστερούν κατά πολύ από τον κοινοτικό μέσο όρο.
Βεβαίως δεν περιμένουμε από τον ΟΟΣΑ να μας πει πως τα πανεπιστήμια και η έρευνα στην Ελλάδα έχουν το μαύρο τους το χάλι. Τα ακούμε κι απο τους ίδιους τους πανεπιστημιακούς οι οποίοι απευθύνουν εκκλήσεις διαρκώς και τα διαβάζουμε στις εφημερίδες κάθε φορά που ένα πανεπιστήμιο αναστέλει τη λειτουργία του επειδή δεν έχει χρήματα να πληρώσει τη ΔΕΗ.
Με δεδομένη την τραγική κατάσταση της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα πανεπιστήμιο στη Δράμα δεν χωράει. Όπως δεν χωρούσε και στην Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία αλλά τα στήσαμε, γονατίζοντας ακόμη περισσότερο την ανώτατη παιδεία και υπονομεύοντας το μέλλον της χώρας μας σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον όπου η έρευνα, η τεχνολογία, και η καλή παιδεία αποτελούν στρατηγικές επενδύσεις. Δικαίως λοιπόν αναρρωτιόμαστε ως Δραμινοί, γιατί όχι ένα ακόμη πανεπιστήμιο, στη Δράμα; Ως Έλληνες όμως οφείλουμε να προβληματιστούμε σοβαρά για το μέλλον του τόπου και τη θέση μας στην παγκόσμια σκηνή.
Θα ήταν ανεύθυνο αν ως Δραμινοί είμασταν τόσο κοντόφθαλμοι ώστε να μην αντιληφθούμε τη ζημιά που θα προξενήσει η ίδρυση ενός ακόμη προβληματικού πανεπιστημίου στην Ελλάδα. Είναι πιθανόν η ίδρυση πανεπιστημίου στη Δράμα να τονώσει κάπως την πολύπαθη τοπική οικονομία. Τα τοπικά οφέλη θα είναι βραχυπρόθεσμα. Στο μεταξύ το νέο πανεπιστήμιο θα υποβαθμίσει την ανώτατη παιδεία στην Ελλάδα ακόμη περισσότερο, καθιστώντας την Ελλάδα ακόμη πιο προβληματική όσον αφορά την ανάπτυξή της.
Κάλλιστα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος πως το νέο πανεπιστήμιο στη Δράμα θα είναι ιδιωτικό και όχι δημόσιο. Πέρα απο τα συνταγματικά προβλήματα υπάρχουν και ποιοτικά ζητήματα. Ακόμη όμως κι αν υπάρξει ένα ξεκάθαρο και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο ποιοτικών προδιαγραφών για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, το ύψος της επένδυσης για ένα οργανωμένο πανεπιστήμιο στη Δράμα το οποίο θα αναδειχθεί σε εκπαιδευτικό κόμβο των Βαλκανίων και της Ν. Ευρώπης, είναι απαγορευτικό.
Η ανώτατη παιδεία στην Ελλάδα έχει περάσει τα πάνδεινα και η ποιότητά της έχει φτάσει σε τραγικά χαμηλό σημείο. Είτε θα συνεχίσουμε τον κατήφορο ιδρύοντας πανεπιστήμια δεξιά κι αριστερά, είτε θα σοβαρευτούμε και θα χαράξουμε εθνική στρατηγική παιδείας. Η ανώτατη παιδεία αποτελεί στρατηγική εθνική επένδυση και όχι αντικείμενο τοπικών διαδικασιών.
Καθώς κυλά ο χρόνος άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο αναβαθμίζουν την ανώτατη παιδεία τους ακόμη κι αν χρειαστεί να κλείσουν τμήματα, σχολές και πανεπιστήμια, όπως κάνει η Μεγάλη Βρετανία. Τα χρονικά περιθώρια για την Ελλάδα στενεύουν. Χρησιμοποιώντας τη διαλεκτική της σύγχρονης Ελληνικής πολιτικής, θα χάσουμε και το στοίχημα και το τρένο του 21ου αιώνα αν δεν συμμαζέψουμε το χάλι της ανώτατης παιδείας κι αν δεν εμπνευστούμε ένα εθνικό όραμα για την παιδεία στην Ελλάδα.
Δεν έχω καμιά πρόθεση να κινδυνολογήσω αλλά δεν μας παίρνει άλλο ως χώρα. Αποτύχαμε ως αγροτική οικονομία, αποτύχαμε ως βαριά βιομηχανία, αποτύχαμε ως τουριστική οικονομία. Αν αποτύχουμε ως οικονομία παιδείας τεχνολογίας και έρευνας θα ξεμείνουμε να κλαίμε περασμένα μεγαλεία.
Η Δράμα έχει πολλές και καλές προοπτικές ανάπτυξης. Το πανεπιστήμιο όμως δεν θα πρέπει να είναι μία από αυτές διότι θα αποτύχει, όπως ήδη αποτύχαν τα νέα πανεπιστήμια που ιδρύθηκαν τα τελευταία 5-10 χρόνια και τα οποία υπολειτουργούν, μάλιστα εις βάρος άλλων υγιέστερων ιδρυμάτων.
