“Με τις υποδείξεις άγευστων παιδείας μανδαρίνων από τη μια και τις εισηγήσεις (μέσα από πλουσιοπάροχα προγράμματα που τους ανατέθηκαν) κοντόφθαλμων και ανιστόρητων τεχνοκρατών εμπειρογνωμόνων από τον χώρο τής Παιδαγωγικής, των Οικονομικών τής Παιδείας και τής Πληροφορικής από την άλλη, η Ευρώπη ξεστράτισε από την παροχή ποιοτικής παιδείας και βγήκε στο κυνήγι τής ανταγωνιστικότητας.”
Το ξέσπασμα του Γ. Μπαμπινιώτη, πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών σε άρθρο του στο Βήμα της Κυριακής, 3.07.2005, είναι ασυνήθιστο.
Θυμωμένος γράφει ο κ. Μπαμπινιώτης. Ίσως επειδή αισθάνεται πως το χτένι έφτασε στον κόμπο και πως οι ελπίδες για την Ελληνική Παιδεία λιγοστεύουν. Ο θυμός του όμως δεν δικαιολογεί ανακρίβειες. Για παράδειγμα γράφει, “μειώνουμε λ.χ. (για οικονομικούς λόγους) τη διάρκεια των σπουδών κατά ένα έτος” αναφερόμενος στη συνθήκη της Μπολόνια. Δηλαδή παραλείπει πως η συνθήκη προτείνει ως ελάχιστη διάρκεια σπουδών τα τρία χρόνια. Η τριετία δεν τίθεται ούτε ως μέγιστη διάρκεια ούτε ως απόλυτη. Ένα πανεπιστήμιο με ποιοτικά προγράμματα θα τραβήξει τους καλούς φοιτητές ακόμη κι αν η διάρκεια σπουδών σ’ αυτό είναι τέσσερα χρόνια. (Γνωρίζει άλλωστε ο κ. Μπαμπινιώτης πως η Ελλάδα επιθυμεί να διατηρήσει την τετραετία για τον πρώτο κύκλο όπως αναφέρει σε παλιότερο άρθρο του).
Στις 2 Μαϊου 2004 πάντως ο κ. Μπαμπινιώτης σε άλλο άρθρο του πάλι στο Βήμα, συμβούλευε τη νέα υπουργό Παιδείας “να συμβαδίσουν τα ελληνικά Πανεπιστήμια στις εξελίξεις που διαμορφώνονται στην Ευρώπη (καθιέρωση διδακτικών μονάδων – διακινητικότητα φοιτητών – δυνατότητα κοινών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών και διπλωμάτων)”.
Δεν θα είχε ανακαλύψει ακόμη τους κοντόφθαλμους και ανιστόρητους τεχνοκράτες εμπειρογνώμονες τους οποίους κατακεραυνώνει στο τελευταίο του άρθρο ο κ. Μπαμπινιώτης.
Οραματίζεται ο κ. Μπαμπινιώτης ένα πανεπιστήμιο “ποιοτικό, υψηλού επιστημονικού και κοινωνικού κύρους ίδρυμα παιδείας, ένα δημόσιο αγαθό που θα εμπιστεύονται οι πολίτες, που θα κάνει υπερήφανους τους φοιτητές του και που θα έρχεται αρωγό στην ανάπτυξη μιας χώρας.” Αμήν! Αλλά πώς; Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα της Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ή διαλέγοντας κι εδώ τον τρίτο δρόμο;
Τι λέει τέλος πάντων αυτή η διακήρυξη της Μπολόνια [βλ. αναφορά στη Wikipedia καθώς και το πρωτότυπο] η οποία ενέσκυψε όλως αιφνιδίως ως η μητέρα των κακών της παιδείας μας; Αντιγράφω από τις σχετικές σελίδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
- a system of academic grades which are easy to read and compare, including the introduction of the diploma supplement (designed to improve international “transparency” and facilitate academic and professional recognition of qualifications);
- a system essentially based on two cycles : a first cycle geared to the employment market and lasting at least three years and a second cycle (Master) conditional upon the completion of the first cycle;
- a system of accumulation and transfer of credits (of the ECTS type already used successfully under Socrates-Erasmus);
- mobility of students, teachers and researchers;
- cooperation with regard to quality assurance;
- the European dimension of higher education.
Η διακήρυξη θέτει έξη βασικούς στόχους. Οι τρεις τελευταίοι είναι γενικόλογες επιδιώξεις για την χάραξη νέας πολιτικής καθώς υλοποιούνται οι πρώτοι τρεις. Ας τους δούμε ξεχωριστά.
Πρώτος στόχος είναι η δημιουργία ενός κοινού συστήματος βαθμολογίας. Επιπλέον προτείνεται η έκδοση παραστατικών που να εξηγούν τις σπουδές του κάθε ατόμου. Για παράδειγμα, τι διδάχτηκε ο φοιτητής του Πανεπιστημίου Κάτω Αετοράχης στο μάθημα “Τσομπανολογία Ι” και πώς συγκρίνεται η ύλη του μαθήματος αυτό με την ύλη του μαθήματος “Εισαγωγή στην Τσομπανολογία” το οποίο διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Άνω Κατσικοχωρίου; Σε μια ενωμένη Ευρώπη αυτά είναι λογικά πράγματα έτσι ώστε αφενός να υπάρχει μια βασική αντίληψη του επιπέδου σπουδών και αφετέρου να μην προκύψει βιομηχανία “paper mills”, ιδιωτικών δηλαδή πανεπιστημίων που δίνουν διπλώματα επι πληρωμή και δίχως ουσιαστικά ακαδημαϊκά κριτήρια.
Δεύτερος στόχος είναι η θεσμοθέτηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, του υφιστάμενου συστήματος σπουδών με δυο χαρακτηριστικούς κύκλους, προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών. Εδώ έχουμε την προϋπόθεση ο πρώτος κύκλος να διαρκεί τουλάχιστον 3 χρόνια. Που σημαίνει πως κάθε χώρα-μέλος και κάθε πραγματικά αυτόνομο πανεπιστήμιο (όπως ακριβώς αυτά που δεν έχουμε στην Ελλάδα) μπορεί να ορίζει την τελική διάρκεια του πρώτου κύκλου αρκεί να μην είναι λιγότερο από 3 χρόνια. Επιπλέον ο δεύτερος στόχος επισημαίνει πως ο σκοπός του πρώτου κύκλου σπουδών, των προπτυχιακών δηλαδή, είναι η αγορά εργασίας.
Τρίτος στόχος είναι η δημιουργία ενός κοινού συστήματος μονάδων διδασκαλίας έτσι ώστε ένας φοιτητής, εφόσον το επιθυμεί, να λαμβάνει πτυχίο ακόμη κι αν έχει περάσει το κάθε εξάμηνο (ή τρίμηνο) των σπουδών του σε διαφορετικό πανεπιστήμιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φανταστείτε δηλαδή να έχει ο σπουδαστής την δυνατότητα να κάνει ένα χρόνο σπουδών στο Αριστοτέλειο, μίσο χρόνο στην Πϊζα, μισό χρόνο στη Σορβόνη, ένα χρόνο στο Ενδιβούργο, μισό χρόνο στη Μαδρίτη και μισό χρόνο στο Βερολίνο και στο τέλος να παίρνει πτυχίο, από το πραγματικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο το οποίο οραματίζεται ο κ. Μπαμπινιώτης. Ή, έστω, ένας φοιτητής του Μετσόβιου, να μπορεί να παρακολουθήσει 5-10 μαθήματα στην Αγγλία για ένα χρόνο και να μπορεί να τα ενσωματώσει στις σπουδές του και να μετρήσουν στο πτυχίο που θα λάβει από το πολυτεχνείο.
Άσχημα πράγματα είναι αυτά;
Αυτό που δεν έχουμε καταλάβει στην Ελλάδα — και κανείς δεν έχει μπει στον κόπο να μας εξηγήσει — είναι πως η συνθήκη της Μπολόνια αποτελεί πλαίσιο ελαχίστων προδιαγραφών, όχι απολύτων. Θέτει δηλαδή τις ελάχιστες κοινές βάσεις επι των οποίων είναι εφικτή η δημιουργία ενός ποιοτικού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Θα υπάρξουν αλλαγές φυσικά στη δομή και την οργάνωση των πανεπιστημίων. Ίσως να χρειαστεί να γίνουν fund raisers οι πρυτάνεις όπως φοβάται ο κ. Μπαμπινιώτης. Αν λοιπόν οι πρυτάνεις αναλάβουν το έργο εξεύρεσης πόρων και απασχολούνται κυρίως με αυτό τότε είναι δεδομένο πως θα δημιουργηθεί μια διοικητική θέση, ανάλογη αυτής του αμερικανού provost, που θα διαχειρίζεται τα ακαδημαϊκά θέματα του πανεπιστημίου.
Όσο κι αν τρομάζουν οι αλλαγές που έρχονται, πιστεύω πως αν γίνουν σταδιακά και μελετημένα θα συμβάλλουν στην βελτίωση των Ελληνικών πανεπιστημίων. Δίχως πόρους, φυσικά, δεν γίνεται τίποτα και η Ελλάδα χωλαίνει στον τομέα της χρηματοδότησης των ΑΕΙ και της έρευνας γενικότερα. Όταν όμως σκορπάμε τα χρήματά μας δεξιά κι αριστερά φτιάχνοντας πανεπιστήμια και σχολές σε κάθε κωμόπολη και σε κάθε κάμπο και λαγκάδι, αναμενόμενο είναι να μην μας μένει δεκάρα για αναβάθμιση. Και γι’ αυτό βεβαίως δεν φταίει ούτε η Μπολόνια ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ποιός αλήθεια υπονομεύει τα πανεπιστήμια; Την απάντηση μας δίνει ο Γ. Σεφέρης με τους πρώτους στίχους του ποιήματος Αργοναύτες:
… τον ξένο και τον εχθρό
τον είδαμε στον καθρέφτη
