Τα πρόσφατα και δραματικά περιστατικά στην Αθήνα φέρνουν για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο την ανεπάρκεια της ΕΛ.ΑΣ. Η ανεπάρκεια αυτή έχει καταγραφεί από την πολιτική ηγεσία του τόπου είτε με όρους αρχαιολατρικού βερμπαλισμού (οι κατά Πολύδωρα «πραίτωρες») είτε με λαϊκίστικη ορολογία (το κατά Παπουτσή «έλλειμα δημοκρατίας»). Η πολιτική ηγεσία των σωμάτων ασφαλείας στην Ελλάδα στερείται στοιχειώδη τεχνοκρατική αντίληψη για τα θέματα της αρμοδιότητάς της.
Όσο ανεχόμαστε την ανικανότητα αυτή θα υποφέρουμε απο μια αστυνομία που δεν θα κάνει καλά τη δουλειά της. Με αποτέλεσμα την καταχρηστική, εκδικητική, αλόγιστη και κάποιες φορές δολοφονική αστυνομική βία αλλά και το αίσθημα ανασφάλειας που διακατέχει τους κατοίκους της χώρας.
- Είναι σημαντικό να διαπιστώσουμε πως βελτιώσεις στην αστυνόμευση δεν μπορούν να επέλθουν από τη μια μέρα στην άλλη. Συζητούμε λοιπόν για εγχείρημα δεκαετίας που απαιτεί βεβαίως την συναίνεση των μεγάλων πολιτικών κομμάτων.
- Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε από την αρχή πως συζητούμε για βελτιώσεις που θα γίνουν σταδιακά και πως δεν σχεδιάζουμε ένα τέλειο (και συνεπώς ανέφικτο) σύστημα. Παραφωνίες, παραβατική συμπεριφορά αστυνομικών, κτλ, θα υπάρχουν πάντοτε. Το ζητούμενο είναι ο περιορισμός των φαινομένων και η άμεση αντιμετώπισή τους.
Οι αλλαγές που χρειάζονται είναι επιχειρησιακές και νοοτροπίας. Ως κοινωνία είμαστε καχύποπτοι απέναντι στην αστυνομία και η στάση μας είναι απαξιωτική. Τα αίτια της καχυποψίας και της απαξίωσης πρέπει σταδιακά να απαληφθούν. Η σχέση αστυνομικού και πολίτη πρέπει να εξορθολογιστεί ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός.
- Χρειαζόμαστε μια ανεξάρτητη αρχή που να ερευνά καθε φαινόμενο αστυνομικής βίας και να καταλήγει σε αξιόπιστα πορίσματα. Μπορούμε να διδαχθούμε πολλά από τη λειτουργία παρομοίων αρχών (πχ Σικάγο, Λονδίνο). Η αξιοπιστία μιας τέτοιας αρχής εξαρτάται από την εφαρμογή των πορισμάτων της. Ας μην επαναληφθει εδώ η αδιαφορία που έδειξε η Διοίκηση απέναντι σε άλλες Αρχές (πχ. να μιλά για θρυαλλίδα ανασφάλειας δικαίου ο Συνήγορος του Πολίτη, να μην ιδρώνει το αυτί κανενός για τις αυθαιρεσίες υπαλλήλων στο προξενείο της ΝΥ, και να αποθρασύνονται ακόμη περισσότερο οι επίορκοι υπάλληλοι).
- Να δημιουργηθεί σταδιακά κλίμα εμπιστοσύνης ώστε οι πολίτες να καλούν το 100 άφοβα. Πρακτικά αυτό σημαίνει τα εξής:
- Άμεση ανταπόκριση από το τηλεφωνικό κέντρο του 100. (Αλγεινή εντύπωση μου είχε κάνει πριν κανα δυο χρόνια ο κειμενολέκτης που με πληροφορούσε πως βρίσκομαι σε «γραμμή προτεραιότητας» όταν κάλεσα το 100). Στόχος εδώ είναι να συνδέεται η κλήση σε 5 το πολύ δευτερόλεπτα.
- Αναβάθμιση του τηλεφωνικού κέντρου του 100 ώστε οι χειριστές του να έχουν αμέσως το γεωγραφικό στίγμα της κλήσης (οδο και αριθμό δηλαδή για κλήσεις από σταθερά τηλέφωνα, συντεταγμένες για κινητά).
- Ενοποίηση των τηλεφωνικών κέντρων για αστυνομία, πυροσβεστική, πρώτες βοήθειες.
- Ενημέρωση του κοινού πως δεν υπάρχουν επιπτώσεις αν καλέσουν το 100 και διαπιστωθεί πως δεν συνέτρεχε κάποια ανάγκη για παρουσία της αστυνομίας, εφόσον η κλήση γίνεται με καλή πίστη. Δεν μιλούμε δηλαδή για φάρσες και άσκοπες κλήσεις, αλλά για παράδειγμα αν δει κανείς κάποιον στο δρόμο που φαίνεται ύποπτος και καλέσει το 100 και διαπιστωθεί πως το άτομο δεν ήταν ύποπτο τελικά. Είναι δουλειά της αστυνομίας να ανταποκρίνεται σε τέτοιες κλήσεις.
- Καθορισμένος και εγγυημένος χρόνος απόκρισης. Να διαβαθμιστούν τα περιστατικά σε τρεις βαθμούς προτεραιότητας και να υπάρχει εγγυημένος χρόνος απόκρισης για κάθε βαθμό. Πχ, σε κλήσεις πρώτης προτεραιότητας να έρχεται η αστυνομία μέσα σε 2 λεπτά.
- Ο αστυνομικός της γειτονιάς να γίνει ο γείτονας αστυνομικός, δηλαδή να είναι κάτοικος της περιοχής.
- Κάθε αστυνομικός, από τον αρχηγό του σώματος ως τον νεότερο δόκιμο να φέρει ευδιάκριτο σήμα με το επώνυμό του. Να θεωρείται πειθαρχική παράβαση η απόκρυψη του σήματος αυτού. Αστυνομικοί ειδικών ομάδων, πχ ΜΑΤ, να φέρουν ευμεγέθη και ευδιάκριτα αλφαριθμητικά στοιχεια σε στολές και κράνη βάση των οποίων να είνα δυνατή η ταυτοποίησή τους. Εξαιρούνται μόνο οι αστυνομικοί σε ειδικές υπηρεσίες (πχ, μυστική αποστολή κτλ).
- Να γίνει ξεκάθαρο πως σε δημόσιο χώρο κάθε πολίτης δικαιούται να φωτογραφίζει και να κινηματογραφεί ανενόχλητος αστυνομικούς εν υπηρεσία.
- Να διασαφιστεί πως κάθε αστυνομικός έχει την υποχρέωση να χρησιμοποιήσει την απαραίτητη βία κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και πως έχει το δικαίωμα άμυνας σε περίπτωση που κρίνει ότι κινδυνεύει η ζωή του.
- Να εμπεδώσουν οι κάτοικοι της χώρας πως η ανυπακοή σε οδηγίες αστυνομικού θα έχει συνέπειες.
- Να διασαφιστεί πως ρίψη εκρηκτικών ή εμπρηστικών μηχανισμών προς την κατεύθυνση αστυνομικών συνιστά άμεση ένοπλη απειλή κατά της ζωής τους και τους νομιμοποιεί να αμυνθούν με κάθε νόμιμο τρόπο.
- Να εξοπλιστούν οι αστυνομικοί με taser.
- Να εκσυγχρονιστούν τα αστυνομικά τμήματα ώστε να γίνουν πιο φιλικά προς τον πολίτη.
- Να απλοποιηθεί η οργάνωση της αστυνομίας έτσι ώστε οι περιπολικοί αστυνομικοί να έχουν ευρύτερες αρμοδιότητες που να συμπεριλαμβάνουν και τροχαία ζητήματα. Κάθε αστυνομικός, για παράδειγμα, που βλέπει παρανόμως σταθμευμένο όχημα να έχει την δυνατότητα να βεβαιώνει την παράβαση επι τόπου.
- Να καθιερωθούν προγράμματα συνεργασίας με συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες οι οποίες θα συνεπικουρούν το αστυνομικό έργο. Για παράδειγμα οι οδηγοί ταξί, λεωφορείων, φορτηγών, έχουν μια διαρκή εικόνα από δρόμους και γειτονιές. Αν δουν κάτι που τους φαίνεται ύποπτο να μπορούν να ειδοποιούν την αστυνομία αμέσως.
- Να δημοσιοποιούνται μέσω διαδικτύου πληροφορίες για περιστατικά, χρόνο απόκρισης, κτλ.
Πολλά από τα παραπάνω εγχειρήματα απαιτούν συστηματική και μακροχρόνια προσπάθεια. Η συναίνεση των μεγάλων κομμάτων είναι επίσης απαραίτητη. Επίσης απαραίτητη είναι κι η υπεύθυνη στάση του Τύπου. Γι αυτό λοιπόν πρέπει να χαραχθεί ένα πλαίσιο κοινής αποδοχής για την στάση κομμάτων και Τύπου απέναντι στην αναδιοργάνωση της αστυνομίας. Από το πλαίσιο αυτό θα υπάρξουν αποκλίσεις. Σημασία όμως έχει η τήρησή του απο την μεγάλη πλειοψηφία πολιτών, πολιτικών, και δημοσιογράφων.
Αν δεν ξεκινήσουμε αυτη την προσπάθεια σήμερα, η κατάσταση θα χειροτερέψει. Οι συμμοριτοπόλεμοι μεταξύ αστυνομικών και διαφόρων ομάδων θα συνεχίστουν με απρόβλεπτη ένταση. Με ολοένα και περισσότερο εμφανή την ανεπάρκεια της αστυνομίας, διάφορα περιθωριακά και εγκληματικά στοιχεία θα επεκτείνουν την δράση τους. Θα χαθεί εντελώς το αίσθημα δικαίου και ασφάλειας με αποτέλεσμα την παραπέρα υποβάθμιση του Πολιτεύματος.