Ανήμερα θερινό ηλιοστάσι, η κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα το προσχέδιο πρότασης (PDF αρχείο μεγέθος 340 ΚΒ) για αλλαγές του θεσμικού πλαισίου για τη δομή και λειτουργία των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η πρώτη εντύπωση που αφήνει το προσχέδιο, είναι πως γράφτηκε τσαπατσούλικα, σχεδόν στο πόδι. Το προσχέδιο δεν προσφέρει όραμα. Πολλές διατάξεις του τροποποιούν ισχύοντες νόμους. Άλλες ασχολούνται με αυτονόητα πράγματα. Η λέξη “ποιότητα” εμφανίζεται μια φορά μόνο. Οι λέξεις “ανταγωνισμός, ανταγωνιστικότητα” δεν εμφανίζονται πουθενά.

Ξεκινώ από τον τίτλο: “προσχέδιο πρότασης”. Δηλαδή έπειτα από εθνικό διάλογο που κράτησε (λέμε τώρα) έναν χρόνο και κάτι, έπειτα από τις διαβουλεύσεις των 8 σοφών που ήταν 9, και έπειτα από τόσες υποσχέσεις για μεταρρύθμιση στον χώρο της παιδείας, αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση δεν έχει καν ολοκληρωμένη πρόταση. Μόνο ένα προσχέδιο πρότασης!

Σε γενικές γραμμές το προσχέδιο αφιερώνει μεγάλη έκταση σε γραφειοκρατικά ζητήματα, επιχειρεί micromanagement του πανεπιστημιακού γίγνεσθαι, υπονομεύει την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ που εγγυάται το σύνταγμα, και διατηρεί το ιδιότυπο καθεστώς πανεπιστημιακού ασύλου. Με άλλα λόγια: δεν συνιστά μεταρρύθμιση. Αποτελεί γραφειοκρατική εξέλιξη του υπάρχοντος πλαισίου και, συνεπώς, συντήρηση της νοοτροπίας που οδηγεί την ανώτατη παιδεία στην Ελλάδα βαθύτερα στο τέλμα της.

Το προσχέδιο είναι διατυπωμένο ως νομοσχέδιο. Περιέχει 8,600 λέξεις σε 30 άρθρα χωρισμένα σε 7 κεφάλαια.

Το πρώτο κεφάλαιο καλύπτει τις γενικές αρχές του νομοσχεδίου και περιέχει τρία άρθρα, για την αποστολή των ΑΕΙ, την διάρθρωση των ΑΕΙ, και τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και άσυλο.

• Άρθρο 1: ορίζει την αποστολή των ΑΕΙ με μια εισαγωγική γενικολογία που αγγίζει τα όρια της κοινοτοπίας. Αλλά στην Ελλάδα ακόμη και τα αυτονόητα καμιά φορά χρήζουν νομοθετικής ρύθμισης. Στο άρθρο αυτό εμφανίζεται για πρώτη, και για τελευταία, φορά η λέξη “ποιότητα”.
• Άρθρο 2: χωρίζει τα ΑΕΙ σε πανεπιστήμια και ΤΕΙ.
• Άρθρο 3: διατηρεί το ισχύον και ανεπαρκές καθεστώς του πανεπιστημιακού ασύλου. Χάνει η κυβέρνηση, κάτω από πολιτική πίεση, μιας πρώτης τάξης ευκαιρία να κάνει ένα βήμα μπροστά και να προστατέψει την ελευθερία της πανεπιστημιακής κοινότητας.

Το δεύτερο κεφάλαιο, με τέσσερα άρθρα, ορίζει τα περί αυτοδιοίκησης και οικονομικής διαχείρησης των ΑΕΙ.

• Άρθρο 4: υποχρεώνει τα ΑΕΙ να καταρτήσουν εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, βάση προτύπου που θα ορίσει το Υπουργείο.
• Άρθρο 5: υποχρεώνει τα ΑΕΙ να συντάσσουν τετραετή ακαδημαϊκά και αναπτυξιακά προγράμματα που να κινούνται μέσα στα προβλεπόμενα όρια του κρατικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για την ανώτατη εκπαίδευση. Πουθένα όμως, στο νομοσχέδιο, δεν γίνεται λόγος για τις υποχρεώσεις του κράτους σχετικά με τον προϋπολογισμό και τις δημόσιες επενδύσεις για την παιδεία.
• Άρθρο 6: ορίζει οργανική θέση εκτελεστικού διευθυντή οικονομικών και διοικητικών υποθέσεων σε κάθε πανεπιστήμιο. Η μέγιστη θητεία είναι 8 χρόνια. Μετά από 8 χρόνια στη δουλειά, τι θα κάνει αυτός ο άνθρωπος; Μεταξύ των καθηκόντων του εκτελεστικού διευθυντή είναι και η τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων της Συγκλήτου. Πρόκειται δηλαδή για μετονομασία της θέσης του προϊσταμένου της γραμματείας του ιδρύματος με την εξής διαφορά: το νομοσχέδιο ουσιαστικά απολύει τους υπάρχοντες προϊσταμένους και τους αντικαθιστά με εκτελεστικούς διευθυντές οι οποίοι λίγο πολύ επιτελούν το ίδιο έργο.
• Άρθρο 7: το πρώτο αξιόλογο άρθρο. Στην πρώτη παράγραφο διατηρεί την απείρου κάλλους γραφειοκρατική απαίτηση να εγκρίνονται τα εντάλματα πληρωμής από Πάρεδρο ή Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Περιορίζει όμως την έγκριση, στο πλαίσιο της νομιμότητας και όχι της σκοπιμότητας της δαπάνης. Επίσης καθιερώνει φοροαπαλλαγές για δωρεές στο ΑΕΙ από φυσικά ή νομικά πρόσωπα.

Το τρίτο κεφάλαιο περιέχει τρία άρθρα και ρυθμίζει την εκλογή αρχών διοίκησης, ορίζει επιτροπή δεοντολογίας, και αναθέτει καθήκοντα Συνηγόρου του ΑΕΙ στον συνήγορο του πολίτη.

• Άρθρο 8: Η εκλογή του πρύτανη γίνεται απευθείας από τους καθηγητές, τους φοιτητές, και το υπόλοιπο προσωπικό του πανεπιστημίου, με ειδικά βάρη 50%, 40% και 10% αντιστοίχως. Απ’ ευθείας θα είναι και η εκλογή του προέδρου τμήματος με ειδικά βάρη 55%, 40%, και 5% για τις τρεις ομάδες ψηφοφόρων.
• Άρθρο 9: Ιδρύει επιτροπή δεοντολογίας στα ΑΕΙ.
• Άρθρο 10: Αναθέτει το ρόλο Συνηγόρου των ΑΕΙ στον Συνήγορο του Πολίτη, παρέχοντας στην Αρχή τρεις θέσεις ειδικών επιστημόνων που θα στηρίξουν το επιπλέον έργο.

Τα έξη άρθρα του τετάρτου κεφαλαίου ορίζουν τις προπτυχιακές σπουδές. Λόγος περι ποιότητας σπουδών βεβαίως, ούτε να γίνεται. Ούτε λόγος για τις μεταπτυχιακές σπουδές γίνεται στο νομοσχέδιο.

• Άρθρο 11: Ορίζει τη σύσταση υπηρεσίας υποστήριξης φοιτητών και την ανάθεση συμβούλου σπουδών σε κάθε τμήμα.
• Άρθρο 12: Δημιουργεί ανταποδοτικές υποτροφίες για φοιτητές στους οποίους παρέχει τη δυνατότητα μερικής απασχόλησης στο ΑΕΙ με αντάλλαγμα την υποτροφία. Αυτό είναι σπουδαίο μέτρο. Δεν γίνεται αναφορά στο πώς θα εξασφαλισθούν πόροι για τις υποτροφίες αυτές και ποιά θα είναι η επίπτωσή τους στο διοικητικό προσωπικό αφού, ως ένα βαθμό, θα προσφέρουν έργο παρόμοιο με αυτό των υπαλλήλων του ΑΕΙ.
• Άρθρο 13: Το μακροσκελέστερο, ίσως, άρθρο καθορίζει την ανώτατη διάρκεια φοίτησης στο 150% του τυπικού χρόνου φοίτησης και επιτρέπει 2 επιπλέον έτη για εξαιρετικές περιπτώσεις. Προσφέρει όμως τη δυνατότητα στον φοιτητή να διακόψουν τις σπουδές τους για αόριστο διάστημα, σταματώντας έτσι το ρολόι της ανωτάτης διάρκειας. Επίσης ορίζει τριμελείς εξεταστικές επιτροπές στις οποίες μπορεί να προσφεύγει ο φοιτητής για εξέταση σε μάθημα στο οποίο απέτυχε τρεις φορές.
• Άρθρο 14: Διατηρεί το καθεστώς των δωρεάν συγγραμμάτων.
• Άρθρο 15: Νομοθετεί το εξάμηνο να διαρκεί τουλάχιστον τρείς μήνες.
• Άρθρο 16: Επιτρέπει να γίνονται μαθήματα σε ξένες γλώσσες.

Το πέμπτο κεφάλαιο του νομοσχεδίου καλύπτει θέματα προσωπικού στα ΑΕΙ, εκλογής καθηγητών, εξέλιξης κτλ. Το κεφάλαιο αυτό περιέχει 9 άρθρα.

• Άρθρο 17: Νομοθετεί το αυτονόητο! Να έχουν τα πανεπιστήμια και οι σχολές και τα τμήματα ενημερωμένες και καλά καταρτισμένες ιστοσελίδες.
• Άρθρο 18: Καθορίζει πώς κατανέμονται οι ετήσιες πιστώσεις για την πλήρωση θέσεων.
• Άρθρο 19: Όταν, πάνω στον 21ο αιώνα, νομοθετούμε για τον αριθμό αντιτύπων των δικαιλογητικών για εκλογή σε βαθμίδα ΔΕΠ, μάλλον έχουμε χάσει και το τρένο και τον σταθμό και όλα…
• Άρθρο 20: Το μεγάλο παράθυρο! Στα κριτήρια εκλογής σε καθηγητική βαθμίδα λαμβάνονται υπόψη η φύση και οι ιδιαιτερότητες του οικείου τμήματος.
• Άρθρο 21: Πώς θα γίνεται το δοκιμαστικό μάθημα που οφείλει να διδάξει ο κάθε υποψήφιος προς εκλογή.
• Άρθρο 22: Ρυθμίζει την εκλογή και εξέλιξη των μελών ΔΕΠ, τροποποιώντας κυρίως ισχύουσες διατάξεις και νόμους.
• Άρθρο 23: Επιτρέπει την συμμετοχή καθηγητών από ξένα πανεπιστήμια στα εκλεκτορικά σώματα των ελληνικών ΑΕΙ. Ζητάει επίσης χαρτί απο γιατρό αν κάποιος απουσιάσει από την εκλογή, λόγω ασθένειας!
• Άρθρο 24: Ορίζει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις των μελών ΔΕΠ κυριώς τροποποιώντας ισχύουσες διατάξεις. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα σε ερευνητές από ερευνητικά κέντρα της χώρας να διδάξουν στα ΑΕΙ ως επισκέπτες καθηγητές και να επιβλέψουν μεταπτυχιακές εργασίες.
• Άρθρο 25: Επιτρέπει στα μέλη ΔΕΠ να εργαστούν ως καθηγητές μερικής απασχόλησης για μια τετραετία. Η διάταξη αυτή καλύπτει μόνιμα μέλη ΔΕΠ και δεν επιτρέπει στο πανεπιστήμιο να προσλάβει νέους καθηγητές μερικής απασχόλησης (πχ adjunct faculty).

Το έκτο κεφάλαιο έχει τέσσερα άρθρα που καλύπτουν την οργάνωση των σχολών και των τμημάτων.

• Άρθρο 26: Εικάζει τι μπορεί να προβλέπει διάταγμα που θα εκδοθεί στο μέλλον για την ενοποίηση ομοειδών τμημάτων στο ίδιο ΑΕΙ (τρέχα γύρευε δηλαδή).
• Άρθρο 27: Απαιτεί μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας για την ίδρυση νέων τμημάτων ή σχολών (δηλαδή μεχρι τώρα δεν είχαμε;)
• Άρθρο 28: Αναθέτει στην Κοσμητεία την εκπόνηση του τετραετούς αναπτυξιακού προγράμματος της σχολής, την έγκριση διατμηματικών προγραμμάτων σπουδών κτλ.
• Άρθρο 29: Διευκρινίζει τις αρμοδιότητες της γενικής συνέλευσης τμήματος.

Το έβδομο κεφάλαιο περιλαμβάνει το άρθρο 30 με το οποίο ιδρύεται επιτροπή κωδικοποίησης της νομοθεσίας για τα ΑΕΙ.