Με αφορμή τον Δ. Νανόπουλο και τη διαφήμιση του υβριδικού Lexus γίνεται στο ιστολόγιο του Θέμη μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Η συζήτηση ξεκίνησε με την επιστολή που έστειλαν 12 διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας διαμαρτυρόμενοι για την διαφήμιση πολυτελούς αυτοκινήτου από τον Δ. Νανόπουλο. Η επιστολή και το τι ακολούθησε (συμπεριλαμβανομένης και της συζήτησης στου Θέμη) εκθέτει την ελληνική πανεπιστημιακή κοινότητα. Κι αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην κακό.

Να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους.

Στις 22.04.07 εμφανίζεται σε πολλές εφημερίδες, ολοσέλιδη διαφήμιση του υβριδικού συστήματος Hybrid Drive της Lexus. Στη διαφήμιση εμφανίζεται αρωγός ο Δ. Νανόπουλος με την ένδειξη: « […] συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στους τέσσερεις μεγαλύτερους θεωρητικούς φυσικούς όλων των εποχών.»

Λίγες μέρες αργότερα 12 επιφανείς πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό στέλνουν μια επιστολή διαμαρτυρίας, απευθυνόμενοι στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η διαμαρτυρία τους, που κοινοποιείται στον Πρωθυπουργό και άλλους πολιτειακούς παράγοντες, εστιάζεται στα εξής σημεία:

• Κατάχρηση από τον κ. Νανόπουλο της θέσης του ως ακαδημαϊκού δασκάλου με την εμφάνισή του σε διαφήμιση αυτοκινήτου.
• Την ίδρυση (μέσω του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας του οποίου ηγείται) Κέντρου Κοσμολογίας και Σωματιδιακής Φυσικής του οποίου πρόεδρος θα είναι πάλιο κ. Νανόπουλος.
• Την ανοχή του στην προβολή του από τα ΜΜΕ ως ενός εκ των τεσσάρων μεγαλύτερων θεωρητικών φυσικών όλων των εποχών.

Στις 16.06.07 ο Δ. Νανόπουλος στέλνει επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στον Πρωθυπουργό την οποία κοινοποιεί και σε άλλους θεσμικούς παράγοντες. Στην επιστολή αυτή ο κ. Νανόπουλος απαντά στη διαμαρτυρία των 12. Στην επιστολή του ο κ. Νανόπουλος:

• Χαρακτηρίζει τους 12 ως «επιστήμονες» (εντός εισαγωγικών δηλαδή).
• Επισυνάπτει το βιογραφικό του ως υποστήριξη για τα επιτεύγματά του στην επιστήμη.

Η ιστορία δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του Θέμη στις 2 Ιουλίου και ακολουθεί μεγάλη συζήτηση για το πώς κρίνεται αν ένας επιστήμονας είναι σπουδαίος ή όχι.

Όσον αφορά την εμφάνιση του κ. Νανόπουλου σε διαφήμιση, αυτό είναι προσωπική του υπόθεση. Στη διαφήμιση της Lexus ο κ. Νανόπουλος δεν εμφανίζεται με την ιδιότητά του ως ακαδημαϊκού ή προέδρου του ΕΣΕΤ. Δεν κάνει δηλαδή άμεση κατάχρηση της θέσης του. Είναι, βεβαίως, ένα πρόσωπο αναγνωρίσιμο στην Ελλάδα εξ’ αιτίας αυτών των θέσεων. Η εμφάνιση του σε διαφήμιση ίσως να είναι κακή επιλογή: στην επιστολή του κάνει λόγο για την ανάγκη προβολής οικολογικών τεχνολογιών. Καλύτερα τότε να διαφήμιζε ένα Toyota Prius που είναι και πιο προσιτό στους Έλληνες καταναλωτές, αλλά δεν με ενοχλεί αυτό το θέμα.

Ο κ. Νανόπουλος αποφεύγει, στην επιστολή του, να απαντήσει στη διαμαρτυρία περι αυτοδιορισμού του στην προεδρία του υπό ίδρυση Κέντρου. Αυτό είναι για μένα ένα πολύ σοβαρό ζήτημα ηθικής τάξης το οποίο πρέπει να αποκατασταθεί. Πιστεύω πως ο Δ. Νανόπουλος είναι ένας ικανός υποψήφιος για τη θέση αυτή και πως ίσως με τη θέση αυτή να δρομολογηθεί η οριστική επιστροφή του στην Ελλάδα. Είναι απαραίτητο όμως η επιλογή του προέδρου του Κέντρου Κοσμολογίας και Σωματιδιακής Φυσικής να γίνει με διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες. Έτσι ώστε να μην αμφισβητηθεί η αξία του νέου προέδρου του.

Ο κ. Νανόπουλος επίσης αποφεύγει να τοποθετηθεί στο θέμα της γενικότερης προβολής του από τα ΜΜΕ ως ενός εκ των τεσσάρων μεγαλύτερων θεωρητικών φυσικών όλων των εποχών. Κι εδώ έχουμε ένα ζήτημα ηθικής τάξης. Αφ’ ενός διότι, όπως έχουν δείξει οι σχολιαστές στη συζήτηση που έχει ανοίξει στου Θέμη, ο Δ. Νανόπουλος δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των 4 μεγαλύτερων θεωρητικών φυσικών όλων των εποχών. Μόνο τους Νεύτωνα, Maxwell, Einstein, Feynman, Fermi, Dirac, Heisenberg, Planck, Schrödinger, Gell-man, Bardeen να μετρήσει κανείς, έκλεισε η ενδεκάδα χωρίς τον Δ. Νανόπουλο μέσα. Αφ’ ετέρου, συντηρώντας τέτοιου είδους φήμες και ένα ανούσιο star-system ο κ. Νανόπουλος υποβαθμίζει το σπουδαίο έργο του και δίνει το κακό παράδειγμα στις νέες γενιές επιστημόνων.

Τέλος, ο Δ. Νανόπουλος φαίνεται να απαξιώνει τους 12 συναδέλφους του χαρακτηρίζοντας τους ως «επιστήμονες» (βάζοντας δηλαδή τη λέξη εντός εισαγωγικών). Η απαξίωση αυτή είναι εξοργιστική και αγγίζει το όριο της ύβρεως. Μεταξύ των «επιστημόνων» περιλαμβάνονται ερευνητές με σπουδαίο ερευνητικό έργο, ισάξιο αυτό του κ. Νανόπουλου και με θέσεις σε πανεπιστήμια υψηλότερης βαθμίδας από αυτό στο οποίο εργάζεται ο Δ. Νανόπουλος. Αν μάλιστα κανείς χρησιμοποιήσει τους βιβλιομετρικούς δείκτες που έχουν αναδείξει το έργο του κ. Νανόπουλου, θα διαπιστώσει πως αρκετοί από τους «επιστήμονες», όπως τους χαρακτηρίζει, έχουν πολύ σημαντικό έργο.

Αναμφίβολα ο Δ. Νανόπουλος είναι ένας κορυφαίος επιστήμονας και μεταξύ των μεγαλύτερων Ελλήνων θεωρητικών φυσικών όλων των εποχών. Παρόλο που φαίνεται να έχει περάσει στην αποκλιμάκωση της παραγωγικότητάς του, το έργο που παράγει ακόμη και σήμερα δείχνει μια σπάνια έμπνευση και διορατικότητα στον δύσκολο και γοητευτικό τομέα της κοσμολογίας.

Η συζήτηση στου Θέμη γίνεται με βιβλιομετρικούς όρους και υπάρχει καλή επιχειρηματολογία κι από τις δυο πλευρές για το αν οι βιβλιομετρικοί δείκτες επαρκούν από μόνοι τους για την ανάγνώριση του επιστημονικού έργου. Νομίζω (κι ο Θέμης ο ίδιος το χει δηλώσει από την αρχή της προσπάθειάς του) πως η βιβλιομετρία είναι μια από τις πολλές συνιστώσες στο σύστημα αξιολόγησης πανεπιστημίων και πανεπιστημιακών. Γι αυτό είναι απαραίτητο να ωριμάσει ο διάλογος για την αξιολόγηση.

Όσον αφορά την ένταση μεταξύ του Δ. Νανόπουλου και των 12, θα πρέπει να αμβλυνθεί και να ξεκαθαριστούν μερικά πράγματα. Δεν αντέχει ο τόπος και η πανεπιστημιακή κοινότητα κρυφτούλι και κοκκορομαχίες μεταξύ επιστημόνων, ειδικά τόσο υψηλού επιπέδου. Γι αυτό και έγραψα παραπάνω πως η διαμάχη που ξέσπασε δεν είναι κατ’ ανάγκην κάτι το κακό. Καιρός να ξεκαθαριστούν μερικά πράγματα ώστε ούτε υπέρμετρες προσδοκίες να υπάρχουν ούτε και υπερβολικές εκτιμήσεις να γίνονται.

ΥΓ: Τον Δημήτρη Νανόπουλο τον γνωρίζω προσωπικά και τον εκτιμώ απεριόριστα. Γι αυτό και η συμπεριφορά του στην ιστορία αυτή με ξάφνιασε. Ως ένα σημείο τον δικαιολογώ διότι οι 12 συνάδελφοί του κινήθηκαν κάπως επιθετικά (επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας;). Από την άλλη όμως εύλογη είναι και η αγανάκτηση των 12.