Άρθρο του Διονύση Γουσέτη *
«Θεόν έκαστος κατά διάνοιαν έχει», λέει η εκκλησία. Σε γλώσσα κοσμική, αυτό σημαίνει ότι τα γεγονότα κανείς τα ερμηνεύει ανάλογα με τις ιδέες που κουβαλάει στο κεφάλι του. Επειδή από τον κανόνα αυτόν δεν εξαιρείται ούτε ο γράφων, αποκαλώ τούτο το κείμενο συμβολή. Μια συμβολή που δεν θέλει να απαξιώσει όσες αναλύσεις δημοσιεύτηκαν τον περασμένο μήνα, με την ευκαιρία της 40ης επετείου από την εξέγερση του γαλλικού Μάη, θέλει ωστόσο να συμπληρώσει ορισμένες παραλείψεις, ή και κατά τη γνώμη μου αντιφάσεις τους.
1. Κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε η λέξη «αμφισβήτηση». Αμφισβήτηση του καπιταλισμού, του αστικού κράτους, των αξιών κλπ. Η αμφισβήτηση αυτή όμως ήταν μονομερής. Δεν περιελάμβανε τα ακόμη πιο καταπιεστικά κομμουνιστικά καθεστώτα. Ναι, υπήρξε αμφισβήτηση απέναντι στο κομμουνιστικό κόμμα Γαλλίας και απέναντι στην τότε ΕΣΣΔ. Όμως, αυτή η αμφισβήτηση δεν αφορούσε τον καταπιεστικό τους χαρακτήρα, αλλά το ότι δεν ήσαν… αρκετά αριστερά. Υπήρξα στο Παρίσι το Δεκέμβρη του ’68, όταν ο ήχος της εξέγερσης δεν είχε γίνει ακόμα απόηχος. Έβλεπα τριγύρω μου να φιγουράρουν πορτρέτα του Λένιν, του εγκληματία Μάο, του Τσε Γκουεβάρα. Εύκολα έπεφτε ο φοιτητής θύμα του κλίματος παραπληροφόρησης και απλοϊκής σκέψης που υποσχόταν εύκολες ανατροπές, μακριά από τις δυσκολίες της πραγματικότητας. Πραγματικότητας που ήδη είχαν συλλάβει τα κόμματα του ευρωκομμουνισμού, που όμως στα μάτια των εξεγερμένων νέων ήσαν «δεξιά» και απαξιωμένα. «Η εκλογές είναι παγίδα για μαλάκες» φώναζαν.
Θυμάμαι τους Έλληνες του Παρισιού της εποχής. Στο φοιτητικό σύλλογο (ΕΠΕΣ) ανταγωνίζονταν μαοϊκοί, τροτσκιτές, γκεβαρικοί, απέναντι στα δυο κομμουνιστικά κόμματα, ενώ κεντρώες και δεξιές φοιτητικές παρατάξεις ήσαν ανύπαρκτες. Θυμάμαι πως η κύρια κριτική στο ΚΚΕ δεν ήταν ο αυταρχισμός του, αλλά το ότι …διέλυσε το 1958 τις παράνομες οργανώσεις του. Στο κλίμα αυτό, ήταν εύκολο να στρατολογηθεί ο αφελής νέος στην άκρα αριστερά. Ο υπογράφων δεν τη γλίτωσε.
2. Η εξέγερση του «Μάη» ανέδειξε και τη «γενιά του Μάη». Πολλά στελέχη της αποσκίρτησαν από την αριστερά: ο Ζοζέ Μπαρόζο έγινε πρόεδρος της Κομισιόν, ενώ ο πιο προβεβλημένος Ντανιέλ Κον Μπεντίτ προσχώρησε στους πράσινους. Άλλα παρέμειναν σε ηγετικές αριστερές θέσεις (Κριβίν). Η γενιά αυτή, κατά τον Ζαν-Πιερ Λε Γκοφ, «εδώ και τριάντα χρόνια βρίσκεται στο προσκήνιο και αυτολιβανίζεται». Ανάλογες καταστάσεις παρατηρούμε και στη χώρα μας με τη «γενιά του Πολυτεχνείου». Παράδειγμα η ηγεσία του «πανεπιστημιακού κινήματος»: παραμένει η ίδια και αναλλοίωτη εδώ και τριάντα χρόνια, από τότε που «καθοδηγούσε» τις μεγάλες απεργίες των βοηθών.
3. Στη Γαλλία ακολούθησαν αρκετές εξεγέρσεις μετά το «Μάη». Πολλοί τις θεώρησαν ως κληρονομιά, δηλαδή ως συνέχεια ή τουλάχιστον ως διαχρονική επιρροή του «Μάη». Συνέχεια του «Μάη» θεωρεί και ο Τόνυ Νέγκρι τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ωστόσο, κάποιες από τις μετέπειτα εξεγέρσεις, όπως αυτές των προαστίων, συνιστούν φαινόμενα τελείως διαφορετικά.
Στους χώρους της εκπαίδευσης και της εργασίας, τα επιτεύγματα του «Μάη» αναφέρθηκαν εκτενώς στις δημοσιευμένες αναλύσεις. Δεν αναφέρθηκε όμως ότι η φοιτητική εξέγερση απέτυχε να λύσει τα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Απόδειξη οι μετέπειτα φοιτητικές εξεγέρσεις, μοναδικό φαινόμενο στο δυτικό κόσμο, αν εξαιρέσουμε τις δικές μας και αν δεχτούμε ότι ανήκουμε στον δυτικό κόσμο. Ενώ η εξέγερση του «Μάη» είχε στόχο την αλλαγή, οι μετέπειτα εξεγέρσεις έχουν τον αντίθετο στόχο: την καθήλωση. Ο «Μάης» χλεύαζε τους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους ως άθλιους γραφειοκράτες, ενώ οι μετέπειτα τους λιβανίζουν. Ο «Μάης» είχε για αίτημα τη φαντασία στην εξουσία, ενώ οι μετέπειτα τη σύμβαση αορίστου χρόνου. Πόσο άσχετο είναι ότι το γαλλικό ΑΕΠ, που το 1968 ήταν μεγαλύτερο του αγγλικού, σήμερα είναι κατά 5% μικρότερο;
4. «Μάης» και Ελλάδα. Η κοινωνία της Ελλάδας μοιάζει με εκείνη της Γαλλίας. Το ίδιο και η παράδοση της κοινωνικής διαμαρτυρίας. Στις δυο χώρες, αντίθετα με σχεδόν όλες τις άλλες χώρες του δυτικού κόσμου, παρατηρείται μεγάλη συχνότητα σε απεργίες και κινητοποιήσεις για «δίκαια αιτήματα» που είναι παρόμνοια, φαινόμενο που απαιτεί ερμηνεία.
Στις φοιτητικές εξεγέρσεις, μπορούμε προσεγγιστικά να πούμε ότι ο ελευθεριακός ανατρεπτικός χαρακτήρας του «Μάη» συνέκλινε με το χαρακτήρα των εξεγέρσεων Νομικής και Πολυτεχνείου στη δικτατορία. Αντίστοιχα, οι μετέπειτα φοιτητικές εξεγέρσεις των δυο χωρών έχουν επίσης παρόμοια χαρακτηριστικά (προσκόλληση στις υπάρχουσες δομές, άρνηση κάθε καινοτομίας) που οφείλονται σε παρόμοιες αιτίες: στην επαγγελματική ανασφάλεια σ’ ένα κόσμο που αλλάζει.
Τέλος, ας σημειώσουμε ότι οι παραπάνω ομοιότητες των δυο χωρών, πέρα από οικονομικές και κοινωνικές αιτίες, οφείλεται και στην πληθώρα γαλλοσπουδαγμένων διανοούμενων που δεσπόζει στη χώρα μας (στις ανθρωπιστικές επιστήμες αποτελούν ίσως την πλειοψηφία).
—
* αναδημοσιεύεται με άδεια του συγγραφέα.
