Με αφορμή τις αυριανές εκλογές στις ΗΠΑ παρουσιάζω μια σύνοψη των εκλογικών διαδικασιών. Οι διαδικασίες αυτές διαφέρουν από Πολιτεία σε Πολιτεία και συχνά από κομητεία σε κομητεία (διοικητική υποδιαίρεση της Πολιτείας). Σε γενικές γραμμές όμως ακολουθούν το ίδιο μοτίβο.
Οι κύριες εκλογές στις ΗΠΑ είναι οι εξής τέσσερεις:
- Προεδρικές εκλογές (κάθε 4 χρόνια)
- Εθνικές εκλογές (κάθε 2 χρόνια)
- Πολιτειακές εκλογές (κάθε 2 ή 4 χρόνια ανάλογα με την πολιτεία)
- Τοπικές εκλογές (κάθε 2 ή 4 χρόνια ανάλογα με την πολιτεία)
Για πρακτικούς λόγους, οι εκλογές προγραμματίζονται για την ίδια μέρα, την πρώτη Τρίτη μεταξύ 2 και 8 Νοεμβρίου.
Σε πολλές εκλογικές περιφέρειες τα ψηφοδέλτια είναι εννιαία, δηλαδή συμπεριλαμβάνουν υποψήφιους διαφορετικών κομμάτων και για διαφορετικές εκλογές (πχ, εθνικές και προεδρικές, κοκ).
Για διευκόλυνση των ψηφοφόρων, δημιουργούνται ειδικά εκλογικά τμήματα στα οποία μπορεί κανείς να ψηφίσει πριν την ημέρα των εκλογών, συχνά ως κι ένα μήνα νωρίτερα. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα της επιστολικής ψήφου.
Οι προεδρικές εκλογές είναι έμμεσες. Οι ψηφοφόροι δεν εκλέγουν πρόεδρο αλλά εκπροσώπους για την πολιτεία τους, οι οποίοι στη συνέχεια θα εκλέξουν τον πρόεδρο. Οι αντιπρόσωποι αυτοί λέγονται εκλέκτορες. Συνήθως ο προεδρικός υποψήφιος με τη λαϊκή πλειοψηφία έχει και την πλειοψηφία του σώματος των εκλεκτόρων και αναδεικνύεται πρόεδρος.
Σπάνια, όμως, είναι πιθανή η αναντιστοιχία μεταξύ λαϊκής πλειοψηφίας και πλειοψηφίας στο σώμα των εκλεκτόρων. Αυτό έγινε τελευταία φορά το 2000 όταν αναδείχτηκε πρόεδρος ο G. W Bush που έλαβε λιγότερες λαϊκές ψήφους από τον Al Gore αλλά κέρδισε την πλειοψηφία των εκλεκτόρων. Η αναντιστοιχία αυτή οφείλεται στο γεγονός πως ο αριθμός των εκλεκτόρων ανά πολιτεία δεν είναι απόλυτα εναρμονισμένος με τον πληθυσμό της πολιτείας.
Γι αυτό βλέπουμε σήμερα τους υποψηφίους να συγκεντρώνουν τις προσπάθειές τους σε συγκεκριμένες πολιτείες όπως το Ohio. Κερδίζοντας τις πολιτείες-προμαχώνες (battleground states), κερδίζουν περιθώρια ασφαλείας στο σώμα των εκλεκτόρων.
Στις εθνικές εκλογές οι πολίτες εκλέγουν Γερουσιαστές (US Senators) και Αντιπροσώπους (US Representatives). Οι εκλογές αυτές είναι άμεσες. Οι Γερουσιαστές και οι Αντιπρόσωποι συγκροτούν τα δυο νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ: τη Γερουσία (Senate) και τον Οίκο (ή Βουλή) των Αντιπροσώπων (House of Representatives). Μαζί τα δυό σώματα αποτελούν τη Σύνοδο (Congress) των Ηνωμένων Πολιτειών.
Κάθε πολιτεία εκλέγει δύο Γερουσιαστές. Ο αριθμός των Αντιπροσώπων για κάθε πολιτεία είναι ανάλογος του πληθυσμού της. Ο συνολικός αριθμός Αντιπροσώπων είναι 435.
Η θητεία των Αντιπροσώπων είναι διετής. Η θητεία των Γερουσιαστών είναι εξαετής. Κάθε δυο χρόνια γίνονται εκλογές για όλες τις έδρες στον Οίκο των Αντιπροσώπων και για το 1/3 των εδρών της Γερουσίας. Όταν οι εθνικές εκλογές δεν συμπίπτουν με την προεδρική εκλογή, ονομάζονται Εκλογές Μεσοδιαστήματος (Midterm Election).
Στις πολιτειακές εκλογές οι ψηφοφόροι αναδεικνύουν πολιτειακούς κυβερνήτες, γερουσιαστές και αντιπροσώπους για τα πολιτειακά νομοθετικά σώματα, καθώς και άλλους αξιωματούχους για την Πολιτεία τους. Και αυτές οι εκλογές είναι άμεσες.
Στις τοπικές εκλογές οι πολίτες εκλέγουν δημάρχους, δημοτικούς συμβούλους, αξιωματούχους τοπικών σχολικών περιφερειών, δικαστές, εισαγγελείς, σερίφηδες, προέδρους και στελέχη των κομητειών, διευθυντές εταιρειών κοινής οφελείας, κ.ά.
Οι τοπικές εκλογές, μαζί με τις πολιτειακές εκλογές, είναι ίσως και οι πιο σημαντικές για την καθημερινή ζωή των πολιτών στις ΗΠΑ.
Τα εκλέξιμα αξιώματα διαφέρουν απο πολιτεία σε πολιτεία και ορίζονται από τα πολιτειακά Συντάγματα καθώς και από τις ιδρυτικές διακηρύξεις των κομητειών και πόλεων. Για παράδειγμα στο Δήμο του Σικάγο το αξίωμα του Δημάρχουν είναι εκλέξιμο. Το γειτονικό Oak Park δεν έχει τέτοιο αξίωμα και η διαχείριση του εκεί Δήμου γίνεται από επαγγελματικό στέλεχος το οποίο προσλαμβάνεται και αξιολογείται από ένα σώμα δημοτικών συμβούλων και επιτρόπων που εκλέγονται άμεσα.
Την ευθύνη για την διεξαγωγή των εκλογών, κάθε επιπέδου, έχει η κάθε Πολιτεία. Για πρακτικούς σκοπούς η ευθύνη αυτή επιμερίζεται στις κομητείες. Τα εκλογικά τμήματα στήνονται σε δημόσιους χώρους (εκκλησίες, βιβλιοθήκες, δημοτικά καταστήματα, εστιατόρια, κ.ά.) αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην διακόπτεται η λειτουργία των χώρων αυτών. Η επίβλεψη των εκλογικών τμημάτων γίνεται από εθελοντές πολίτες (election judges).
